Houten snijplanken: soorten en onderhoud

Elke keuken heeft er minstens één: een snijplank. Dit onmisbare keukengereedschap vinden we in alle vormen en worden zowel vervaardigd in hout en kunststof. Er is echter veel onenigheid over welk materiaal nu wel hygiënischer is en of houten planken nu wel of niet in de professionele keuken thuishoren. Van het ‘Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen’ (FAVV) mag het alvast en daar is ook een goede reden voor. We vertellen je in dit artikel alles over houten planken en hoe je ze best onderhoudt.  

 

Houten versus kunststof planken 

Houten snijplanken worden vaak als minder hygiënisch beschouwd dan de synthetische variant. Lange tijd beweerden zelfs experten dat de houten snijplanken uit de keuken moesten worden geweerd. En dit omdat hout een broedplaats voor bacteriën zou zijn. 

Maar zowel uit Amerikaans als Nederlands onderzoekstudies blijkt dat niet juist te zijn. Van het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV) mag het alvast. Lees het “Aanvullend hoofdstuk bij G-007 Gids voor de invoering van een autocontrolesysteem voor de horeca en detailhandel in voedingswaren”.  

Zowel houten als kunststof snijplanken bevatten bacteriën wanneer ze niet goed worden schoongemaakt. 

“Micro-organismen blijven en overleven gemakkelijker op hout, maar die blijken grotendeels erin te trekken waardoor de overdracht naar bijvoorbeeld een schoon stuk vlees klein is. Polyethyleen is harder, bacteriën blijven op het oppervlak en in de snijgroeven zitten, waardoor de overdracht makkelijker gaat”, vertelt Rijkelt Beumer, microbioloog aan de Wageningen Universiteit aan de nieuwswebsite Nu.nl.

 

Hardhouten en kopshouten snijplanken 

Snijden op een snijplank veroorzaakt groeven. Daarom raden wij hardhouten snijplanken aan. Deze zijn gemaakt uit houtsoorten zoals eik, esdoorn, es en acacia die zeer sterk, slijtvast en bestand zijn tegen snijgroeven.  

Ook richting van de houtstructuur van de snijplank is belangrijk. Bij een goedkopere snijplank lopen de nerven van het hout meestal horizontaal over het oppervlak. Bij het snijden op zo’n plank snij je in de richting van de nerven waardoor je gemakkelijker een inkeping en groeven maakt in de houtstructuur. 

Wanneer de houtstructuur verticaal zit, noemen we dit kopshout. Een snijplank van kopshout is een snijplank waarvan de houtrichting haaks staat ten opzichte van de snijrichting van je mes. Net zoals bij een kapblok in de slagerij. Deze zaagwijze maakt het hout veel slijtvaster en geeft het een betere weerstand tegen druk. Je messen blijven ook langer scherp bij het gebruikt van een kopshouten snijplank.  

 

Hoeveel snijplanken in de keuken? 

Om de hygiëne te garanderen gebruik je best twee verschillende snijplanken. Eén voor het versnijden van rauwe producten en één voor bereide producten. Hou je het toch liever eenvoudig, denk dan goed aan de volgorde van het versnijden: eerst verhitte producten, dan gefermenteerde en pas nadien rauwe voedingsmiddelen. De gouden regel is om nooit verhitte producten te versnijden op een oppervlak waar voordien rauwe voedingsmiddelen zijn versneden.

Bacteriën verwijderen

Het goed schoonmaken van je snijplank zorgt er niet voor dat de plank daarna volledig vrij is van bacteriën, want dit is sowieso onmogelijk. Zeker als je weet dat een propere werktafel al tussen de 10 en 100 bacteriën per vierkante centimeter bevat. Uiteraard zijn dit huis- en keukenbacteriën die over het algemeen geen ziektes met zich meebrengen.

We herhalen dan ook nog ‘s dat als je slechts één plank in huis hebt, het niet verstandig is om bijvoorbeeld eerste rauw vlees of gevogelte op de plank te versnijden en daarna groenten of een gebraad. 

Schoonmaken

Maar ook bij het schoonmaken van je houten snijplank is het belangrijk om dit goed te doen. Borstel de plank flink met een beetje neutrale zeep onder heet stromend water. 

Het is heel belangrijk dat de plank goed droogt. Maar enkel afdrogen met een handdoek is niet voldoende. Laat de plank rechtop op zijn kant drogen. Dit voorkomt ook het kromtrekken. Het is ook is het geen goed idee om de planken direct na het schoonmaken  op elkaar te leggen. Door de vochtlagen tussen de planken kunnen zoveel bacteriën groeien dat de planken nog vuiler zijn dan voordat ze gewassen werden. Qua hygiëne is er dus niet veel verschil tussen een houten snijplank en een kunststof snijplank. 

Houten snijplanken onderhouden

Je plank correct schoonmaken zorgt ervoor dat je die zonder zorgen kunt gebruiken, maar opdat die een leven lang zou kunnen meegaan moet je die ook regelmatig onderhouden.

Voor de meeste snijplanken is het regelmatig insmeren met een laagje olie voldoende. De olie dringt in het hout, vormt een beschermend laagje en voorkomt dat water er kan in binnendringen, terwijl het wel toelaat dat het hout kan blijven ademen zonder dat het uitdroogt. Droog hout absorbeert namelijk heel gemakkelijk vocht, sappen van vlees, groenten en fruit,… 

Olie is gemakkelijk aan te brengen, waardoor het onderhoud erg simpel is. Omdat olie een natuurproduct is, loop je ook geen risico dat je je producten infecteert. Het is daarom een betere oplossing dan kunstmatige coatings en commerciële producten die door andere webshops van snijplanken aanbevolen worden om je snijplank te onderhouden. 

Snijplank voorbereiden 

Voordat je je snijplank kan insmeren met olie zal je eerst het oppervlak van de snijplank moeten voorbereiden. Maak de snijplank schoon zoals hier boven beschrijven en laat die drogen. 

Schuur vervolgens het oppervlak met een schuurblok, schuurmachientje of een blok met daaromheen een stuk schuurpapier om alle krassen en andere oneffenheden te verwijderen. Schuur steeds in de richting van de houtnerf zodat de schuurbewegingen het minst zichtbaar zijn. Kies daarbij de juiste ruwheid van het schuurpapier: van ruw naar steeds fijner. 

Verwijder het stof van de snijplank en schuur na met een fijn schuurpapier. Vergeet niet om de snijplank daarna weer schoon te maken en te laten drogen.   

De beste olie voor je houten snijplank

Er zijn tientallen oliën waarmee je je snijplank kan beschermen, maar niet allemaal zijn ze even efficiënt. Sommige oliën worden namelijk na een tijdje tijdje ranzig en/of geven een zurige smaak af. 

Lijnzaadolie wordt al eeuwen gebruikt om snijplanken te beschermen. Deze olie hardt uit en versterkt de houten vezels als het opdroogt. Door de warm-bruine kleur van de olie krijgt de snijplank een warme uitstraling die na verloop van tijd steeds donkerder wordt, vooral als de plank vaak blootgesteld aan zonlicht. Lijnzaadolie is relatief goedkoop, maar je moet wel regelmatige en meerdere lagen aanbrengen voor een goede beschermlaag. 

Walnootolie is ook een olie die vaak wordt gebruikt en gelijkaardige eigenschappen heeft als lijnzaadolie. Heb je iemand in de familie of kook je regelmatig voor mensen met een notenallergie, dan kan je beter niet voor walnootolie kiezen.

Een andere olie die je kan gebruiken om je houten snijplank te beschermen is minerale olie. Het is een transparante, kleurloze en geurloos bijproduct van petroleum dat volledig veilig is om te consumeren. In tegenstelling tot lijnzaadolie gaat deze olie niet achteruit in kwaliteit. Minerale olie moet je wel regelmatiger aanbrengen op je snijplank. Nog een verschil met walnootolie en lijnzaadolie is dat deze olie niet opdroogt, waardoor je niet het verhardende effect verkrijgt. En omdat die olie transparant en kleurloos is, houdt de snijplank de originele kleur. De olielaag voelt ook niet vettig aan.

 

Bijenwas

Een ander natuurmiddel is bijenwas of een combinatie van was en olie. Bijenwas droogt ook niet op, maar geeft wel een goede beschermlaag. Eens je plank met bijenwas ingesmeerd kan je die niet meer definitief verwijderen. Het is hiermee een ideale buitenlaag voor het onderhoud van een snijplank.

Hoe en hoeveel keer oliën? 

Is de plank mooi geschuurd, dan kan je die insmeren met olie. Giet voorzichtig wat olie op de plank en veeg die uit met een pluisvrije doek. Laat de olie intrekken en wrijf na 15 tot 20 minuten de olie nog eens goed uit. De snijplank mag nu niet meer vettig aanvoelen. Bij minerale olie kan je de plank enkele uren laten liggen en pas daarna uitwrijven.

Smeer de plank ongeveer drie keer in. Met walnoot- en lijnzaadolie mag het twee keer extra voor een betere beschermingslaag. Doe dit gedurende meerdere dagen.

Als de plank er na enkele maanden droog uitziet, kan je de handelingen herhalen. Hoe vaak je dit dan nog moet herhalen, hangt af – een beetje zoals het slijpen van je messen – hoe intensief je die gebruikt. 

Chef & Knife Belgium 

Als kookwinkel gespecialiseerd in messen, levert Chef & Knife Belgium zowel aan de horeca als aan hobbykoks en iedereen die houdt van kwaliteitsvol en professioneel materiaal met advies en service. Op afspraak kan je altijd terecht in de winkel te Brakel met al je vragen en om messen te testen.

Chef & Knife Belgium is gespecialiseerd in Japanse keukenmessen zoals Kikuichi: handgemaakte messen met een eeuwenoude geschiedenis. Daarnaast ook een assortiment kookgerei en kooktoestellen voor de fervente hobbykok.

In onze eigen slijperij slijpen we met passie voor het vak en met de grootste precisie alle keukenmessen, scharen en ander huishoudelijk snijgereedschap.

Volg ons via Facebook of Instagram voor de nieuwste aanbiedingen.